Festival LilaLo, posvećen narodnom običaju poznatom kao lilanje, autentičnom za područje Podrinja i grad Loznicu, održaće se od 9. do 12. jula, u Loznici, Banji Koviljači i Tršiću.
Sama ideja LilaLo festivala nastala je iz želje da se zbiliže tradicionalno i moderno. Tačnije, da se tradicija približi mladima i sačuva generacijama koje dolaze.
Lilanje je narodni običaj koji se kod Srba, osim uoči Petrovdana, upražnjava i pred Velike poklade, uoči Ivanjdana, Spasovdana i Đurđevdana, a naziv je dobio po obrednim predmetima koji se tom prilikom koriste – lilama.
Lilanje, paljenje petrovdanskih lila (Brezova ili trešnjova, ono što se oguli sa brezove ili trešnjove kore kao hartija. Lila ima u sebi smole i može goreti kao luč. – Srpski rječnik, Vuk Stefanović Karadžić) je vekovima prisutan običaj na području zapadne Srbije, naročito Podrinja, koji je 2017. godine uvršten u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.
Ovaj običaj karakterističan je za stočarske zajednice, pa otuda i njegova pristutnost u oblastima oko Šapca, Loznice, Valjeva, Sjenice, Nove Varoši, Ivanjice. Slični običaji mogu se naći kao nasleđe svih Slovena i mnogih drugih naroda. Lila se u drugim zajednicama naziva još i olalija, oratnik ili oratnica.
Uoči Petrovdana članovi zajednice prave lile od brezove ili trešnjeve kore. Kora se trakasto oljušti, kružno savije i pričvrsti na vrh leskovog štapa. Da bi služila nameni tj. mogla da se zapali i gori, napravljena lila mora se sušiti nekoliko dana. Centralni događaj svetkovine, odnosno paljenje lila, odigrava se uoči Petrovdana a uz paljenje lila bere se cveće i pletu venčići. Pred smiraj dana, stoka se zatvara u torove, obavlja se muža i kićenje cvetnim venčićima. Potom, deca i omladina pale lile i sa njima trče oko torova, pevajući: Kuda lile hodile, tuda krave vodile. U isto vreme pale se vatre na raskrsnicama, gde uz pesmu, igru i šalu ovaj vid okupljanja članova zajednice prerasta u veselje koje se proteže kroz noć.
Za organizaciju LilaLo festivala zadužen je tim Turističke organizacije grada Loznice uz podršku Grada Loznice…
U okviru festivalskih dana posetioci će uživati u bogatom programu – koncerti, di džej nastupi, performansi, pozorišne predstave, animacije za decu, izložbe, predstave na otvorenom, nastupi kulturno umetničkih društava, vožnje fijakerom, etno bazari, interaktivne radionice starih zanata.
Sadržaj programa po danima, sa satnicom i lokacijom održavanja, možete pogledati (i preuzeti klikom na sliku) u nastavku.
Fotografije: TOGL
Pored lilanja u Podrinju i Loznici se od zaborava brane još i:
Sirac – posebna vrsta sira koja datira iz dalje prošlosti, a priprema se uoči Petrovdana. Sima Trojanović, 1893. godine, u knjizi Starinska srpska jela i pića, o sircu piše: U zapadnoj Srbiji ima jedna naročita vrsta sira pod imenom sirac, koji u narodnim običajima ima isti značaj, što i jaja za Uskrs, jer se jede samo na Petrov dan rano izjutra. Sirac se siri ovako. Čim se donese mleko ispod krave, odmah se tako nevareno podsiri, pa se onda gruda u surutci kraj vatre greje a rukom gnječi dok se sa svim ne užilavi, pa se onda izvadi iz surutke i turi u vrelu vodu, pa se mesi i savija dok se ne načini pogačica. Za tim se ozgo išara ukrsnicama i na suncu dva dana suši, pa je tada gotov. Negde sirac spletu u obliku pereca.
Petrovača ili petrovka – autohtona, srpska, sorta jabuke, izuzetno otporna na bolesti, insekte i uslove, generalno. Postoje crvena i bela petrovača i ono što im je zajedničko jeste izuzetno prijatan i dugotrajan miris. Naziv je dobila po prazniku uoči kog stižu plodovi ovog voća pa je tako poznata i kao sorta jabuke koja prva daje plod.
Krstovi od vremena – predstavljaju staru religijsko-društvenu običajnu praksu, u okviru koje se krstovi postavljaju na raskrsnicama, pored puta, njive ili na imanju, a radi zaštite od vremenskih nepogoda, poput grada i oluje.
